สวัสดีครับ พบกับบทความใหม่ใน Better Life Blog
นำเสนอสิ่งดี ๆ สู่ชีวิต ขอบคุณที่ติดตามอ่านครับ
รู้จักใจ คือ กำไรชีวิต บทที่ ๓/๒ ใช้กายเป็นอุบายฝึก
วิธีฝึก ทำความรู้สึกตัวทั่วพร้อม
เมื่อเราสังเกตลมหายใจเข้าออกไปสักระยะหนึ่ง จนใจเริ่มคุ้นเคยและตั้งมั่นเป็นสมาธิอยู่กับลมหายใจเข้าออกแล้ว ให้เราถอนออกจากสมาธินั้น แล้วเปลี่ยนมาฝึกด้วยวิธีอื่นต่อ เนื่องจากสมาธิที่เกิดจากการสังเกตลมหายใจเข้าออกนั่นไม่เอื้อต่อการเกิดของปัญญา เพราะเป็นสมาธิที่แนบแน่น และปักดิ่งอยู่กับอารมณ์เดียว ไม่ปล่อยให้สติไปรับรู้อารมณ์อื่น ๆ สติสัมปชัญญะจึงไม่เกิดขึ้นมากเท่าที่ควร
จึงแนะนำให้เปลี่ยนจากการสังเกตลมหายใจ (อานาปานสติ) เพียงอย่างเดียว มาเป็นการทำความรู้สึกตัวทั่วพร้อมแทน เพราะเป็นการนั่งสมาธิเช่นกัน แต่เป็นสมาธิที่ไม่แนบแน่น พร้อมจะปล่อยสติไปดูสิ่งระทบอื่น ๆ ที่ปรากฏขึ้นได้ เมื่อมีสิ่งใหม่ ๆ มากระทบ สติก็สามารถทิ้งอารมณ์เดิมไปรับรู้อารมณ์ใหม่ได้ทันที
การทำความรู้สึกตัวพร้อม ทำได้อย่างไร? มีวิธีทำได้ ๒ วิธี คือ
วิธีแรก การสังเกตแบบแนบชิด
- สำรวจไปทั่วร่างกาย โดยเริ่มจากบนลงล่างก่อน ตั้งแต่ศีรษะไปจนถึงปลายเท้า
- ใช้สติสังเกตที่ละส่วนให้ทั่ว ทั้งด้านหน้า ด้านหลัง ด้านข้าง ด้านบน ด้านล่าง เช่นหากสังเกต แขน ก็ให้สังเกตทุก ๆ ส่วนตั้งแต่ต้นแขน เลื่อนลงไปจนสุดปลายแขนโดยไม่ไปสังเกตส่วนอื่น
- เมื่อสังเกตทั่วแล้ว ก็เลื่อนไปสังเกตส่วนต่อไปในลักษณะเดียวกัน
- เมื่อสังเกตจนครบทุกส่วนในร่างกายแล้ว จึงย้อนมาสังเกตจากล่างขึ้นบนแทน
- สังเกตขึ้น ๆ ลง ๆ สลับกันไปอย่างต่อเนื่องจนชำนาญ
เมื่อฝึกฝนด้วยวิธีการนี้ จนชำนาญแล้ว จะได้รับประโยชน์มหาศาล เนื่องจากการฝึกเคลื่อนสติไปตามจุดต่าง ๆ เป็นการเพิ่มศักยภาพให้สติสัมปชัญญะมีกำลังมาก จนสามารถใช้มองทะลุทะลวงร่างได้เหมือนการฉายเอกซเรย์ ไม่ว่าจะเป็นจากด้านหน้าทะลุไปด้านหลัง จากด้านหลังทะลุไปด้านหน้า จากบนทะลุไปล่าง จากล่างทะลุขึ้นบน จึงสามารถนำไปใช้ในการบำบัดทุกขเวทนาที่เกิดขึ้นขณะที่เราเจ็บป่วยได้
การที่ใจไม่ได้อยู่นิ่ง แต่ต้องย้ายไปย้ายมาเพื่อสังเกตส่วนต่าง ๆ ของร่างกายอยู่ตลอด ทำให้สมาธิที่เกิดขึ้น จากการทำความรู้สึกตัวทั่วพร้อมเป็นสมาธิในแบบที่เอื้อให้ปัญญาเกิดได้รวดเร็วที่สุด วิธีนี้เป็นวิธีที่ครูบาอาจารย์นิยมใช้กันมาก เพราะเมื่อทำแล้ว ใจจะตั้งมั่นเป็นสมาธิ ทำให้สามารถนั่งสังเกตกายได้ทั้งวันโดยไม่เบื่อ ปัญญาจึงก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว
วิธีที่สอง การสังเกตุร่างกายแบบรวม ๆ
- สังเกตทั่วร่างกาย โดยไม่ต้องเจาะจงสังเกตอาการใด อาการหนึ่งเป็นพิเศษ
- สังเกตให้เห็นว่าตอนนี้อยัยวะต่างๆ อยู่ในลักษณะอย่างไร และมีความรู้สึกอะไรเกิดขึ้นที่อวัยวะ
ส่วนนั้นบ้าง เช่น สังเกตว่ากำลังอยู่ในอริยาบถไหน นั่งทำอะไรอยู่ ศีรษะอยู่อย่างไร คออยู่ อย่างไร หลังตรง หรืองออยู่ แขนขาวางอยู่ในท่าทางอย่างไร และรู้สึกอย่างไรบ้าง
- หากสังเกตพบว่ามีความรู้สึกใหม่ ๆ เกิดขึ้นที่ใดก็ให้ไปสังเกตความรู้สึกที่เกิดขึ้นนั้น เย็นมากระ
ทบที่ขา ก็ตามไปสังเกตที่ขา ร้อนมากระทบที่หลัง ก็เปลี่ยนไปสังเกตที่หลัง ความรู้ในปัจจุบัน คือ อะไร เห็นสิ่งกระทบ ใหม่ ๆ ปรากฏขึ้นอย่างชัดเจนตรงไหน ก็ให้ย้ายใจไปสังเกตที่นั่น แล้วสติสัมปชัญญะจะเกิดขึ้นมาก เพราะ สิ่งที่กระทบ และความรู้สึกใหม่ ๆ นั่นเกิดขึ้นตลอด เวลากระทบหนึ่งครั้ง สังเกตทันหนึ่งครั้ง สติก็เกิดขึ้นหนึ่งครั้ง ถ้าหมั่นฝึกฝนจจนกระทบทุกครั้ง สังเกตทันทุกครั้ง สติสัมปชัญญะก็จะเกิดขึ้นทุกครั้ง
วิธีนี้ทำให้เราสามารถใช้ทุก ๆ สิ่งที่ปรากฏเกิดขึ้นกับร่างกาย และจิตใจของเราเป็นเครื่องมือฝึก สติสัมปชัญญะได้หมด ไม่ว่าจะเป็นลมหายใจเข้าออก อากัปกิริยาของร่างกาย ความรู้สึก ความคิด ฯลฯ สิ่งใดปรากฏขึ้นเวลาใด ก็สังเกตใส่ใจและเรียนรู้จากสิ่งนั้น วิธีนี้สามารถใช้เป็น อุบายเจริญสติได้ตลอดไป เมื่อทำวิธีนี้ได้แล้ว จะทำให้วิปัสสนา - ปัญญาเกิดขึ้นตามมา จะ ทำให้ทันความรู้สึกทางทวารทั้งหก
การทำความรู้สึกตัวทั่วพร้อมทั้งสองแบบนี้ จึงมีแต่ประโยชน์ ไม่มีโทษ และหากเราสามาถฝึกหัดด้วยวิธีนี้ได้อย่างชำนาญแล้ว จะไม่กลับไปสังเกตลมหายใจอีกเลยก็ได้
การสังเกตลมหายใจเข้าออกและการทำความรู้สึกตัวทั่วพร้อม ดังที่ได้กล่าวมาแล้วนั้น คือวิธีที่เหมาะสำหรับการฝึกในอิริยาบถทั้ง ๓ คือ นั่ง ยืน และนอน ส่วนอีกอิริบทหนึ่งคือ เดิน มีวิธีสังเกตโดยละเอียดในขณะเดินต่างหาก
* การฝึกสติด้วยการสังเกตลมหายใจเข้าออก และการทำความรู้สึกตัวทั่วพร้อมนั้น จะทำโดยหลับตาหรือไม่ก็ได้ เพราะตาไม่ใช่อุปกรณ์ที่จำเป็นในการสังเกตเพื่อฝึกสติ แต่เราจะหัดสังเกตสิ่งต่าง ๆ กันด้วยตาใน หรือใจ แทน *
หนังสือ *รู้จักใจ คือ กำไรชีวิต* สำนักพิมพ์อมรินทร์
พระอาจารย์มานพ อุปสโม
ศูนย์ปฏิบัติธรรมเฉลิมพระเกียรติ ๘๔ พรรษาราชนครินทร์
(เขาดินหนองแสง) ต.เขาวงกต อ.แก่งหางแมว จ.จันทบุรี
คัดลอกโดย : ณัฐนันท์ วัง
๐๘/๐๑/๒๕๕๕ ๑๕.๐๐ น.
http://bit.ly/เซียงเงี๊ยบฮ้อ
http://bit.ly/ศิษย์เก่าพณิชยการพระนคร
http://facebook.com/lagone8888
http://twitter.com/NuttanunWung
Tweet
ช่วยแสดงความติดเห็นด้วย เพื่อการปรับปรุง หรือชี้แนะก็น้อมรับทุกความคิดเห็น ขอบคุณครับ
ตอบลบ